بررسی امکان ارزیابی زیست توده برخی گونه های مهم مرتعی در مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از روش های غیرتخریبی

چکیده بررسی امکان ارزیابی زیست توده برخی گونه های مهم مرتعی در مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از روش های غیرتخریبی به کوشش زهراملائی اندازه گیری زیست توده هرساله جهت ارزیابی بوم سازگان مرتعی (بررسی روند تغییر آن)، مدیریت مراتع ( سامانه های چرایی مناسب ) و ارزیابی پوشش در مراتع صورت می گیرد. از آنجا که اندازه گیری زیست توده بطور مستقیم مستلزم صرف وقت، هزینه و تخریب مرتع می باشد روش غیرتخریبی توسط مدلسازی می تواند مورد توجه قرار گیرد. با توجه به وسعت اکوسیستم مرتعی در مناطق خشک و نیمه خشک در کشور ما و درصد پوشش گیاهی کم در این مناطق و حساسیت آن به تخریب، معرفی روشی مناسب و غیر حذفی جهت برآورد زیست توده که از دقت و سرعت بالا و هزینه نمونه گیری پایینی برخوردار باشد همیشه مد نظر بوده است. تحقیق حاضر جهت برآورد میزان زیست توده گونه های مرتعی توسط ارائه مدل اکولوژیکی در دو مرحله شامل منطقه سپیدان (مرحله اول ) و دامنه کوه باجگاه از شهرستان شیراز (مرحله دوم ) اجرا گردید. گونه های مورد مطالعه شامل گونه های بوته ای چند ساله بودند که سه گونه آن در مرحله اول و دوم مشترک و دو گونه دیگر علاوه بر سه گونه مذکور در مرحله دوم نمونه برداری شدند. جهت تعیین معادلات اکولوژیکی برای تخمین زیست توده از صفات قطر متوسط تاج پوشش، محیط، ارتفاع متوسط و مساحت تاج پوشش استفاده گردید. برای این منظور تعداد تقریباً30 نمونه گیاه از هر گونه انتخاب و اندازه گیریها در مرحله اول نمونه گیری در تیرماه و در مرحله دوم در مهرماه با اختلاف زمانی سه ماه انجام شد. در مرحله دوم نمونه برداری جهت اندازه گیری مساحت تاج پوشش اقدام به عکسبرداری از 5 گونه مذکور شد. در هر دو منطقه پس از اندازه گیری صفات پوشش گیاهی برای هر گونه در سطح مرتع با استفاده از روش قطع و توزین زیست توده آنها اندازه گیری و معادلات اکولوژیکی آنها بدست آمد. نتایج نشان داد در گونه های a. ebenoides boiss, a. coluteopsis parsa, d. austroiranicus وp. salicornioides معادله مربوط به قطر و محیط پاسخگو هستند. در گونه a. tribuloides صفت قطر و سپس ارتفاع در گزینش معادلات در اولویت است. در فاز دوم مساحت تاج پوشش از بیشترین ضریب همبستگی برخوردار بود که گویای دقت بالا در روش عکسبرداری می باشد. با وجود اختلاف زمانی و مکانی در نمونه برداری و تفاوت شکل معادلات می توان معادلات بدست آمده را در مناطق مختلف با شرایط آب هوایی متفاوت بکار برد زیرا آزمون داده های هر منطقه در معادله بدست آمده در منطقه دیگر نشان داد که این تاثیر معنی دار نبود.